سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک معمولاً از ابتدای دوران بلوغ با نامنظم بودن پریود یا غیرطبیعی بودن خونریزی طی پریود خود را نشان می‌دهد. در این حالت پس از مراجعه به پزشک وی با تجویز آزمایش خون و سونوگرافی قادر به تشخیص این اختلال خواهد بود. بالا بودن میزان هورمونهای مردانه، قند خون بالا و کلسترول بالا در تست خون و تخمدان‌های بزرگ و وجود کیست اطراف دیواره‌ی خارجی در سونوگرافی نشان از بروز این اختلال هستند. برای آنکه دقیق‌تر بدانیم طی این سندرم چه اتفاقی در بدن فرد مبتلا می‌افتد، باید با علائم و عوارض آن آشنا شویم.
علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
این سندرم یک اختلال هورمونی است و اختلالات هورمونی تاثیر خود را در قسمت‌های مختلفی از بدن می‌گذارند. این تاثیرات موجب بروز علائم زیر می‌شوند:
- رویش بیش از حد موهای زائد (معمولا در صورت، گردن، سینه و شکم و نواحی رویش موی مردانه)
- نوسانات وزن (در اکثر مواقع افزایش وزن)
- کیست تخمدان
- میل پایین جنسی
- چرخه نامنظم پریود
- ریزش مو با الگوی مردانه و تاسی
- بالا بودن سطح تستوسترون
- تغییر نوع پوست به پوست چرب
- آکنه
- ضعف و سستی و افسردگی
- تغییرات خلق و خو
- مشکلات تخمک گذاری و بارداری
- سندرم متابولیک (چاقی شکمی، کلسترول بالا، فشار خون بالا و مقاومت به انسولین یا دیابت که همگی منجر به بیماری قلبی می‌شوند)
عملکرد تخمدان در فرد مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
روند طبیعی عملکرد تخمدان به اینصورت می‌باشد که هر ماه یکی از فولیکولهای درون تخمدان که حاوی تخمک هستند شروع به رشد کرده تا در زمان تخمک گذاری که حوالی روز ۱۴ عادت ماهیانه است، تخمک رسیده به درون رحم آزاد گردد. در فرد مبتلا به این سندرم این فرآیند به طور کامل انجام نمی‌شود، تخمک رسیده ایجاد نمی‌شود یا به دلیل میزان بالای هورمون تستوسترون تخمک آزاد نشده و تخمک گذاری انجام نمی‌شود.
چرا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بروز می‌کند؟
دلیل بروز این سندرم تا امروز شناخته نشده است، اما مواردی که در بروز این اختلال موثرند، عبارتند از:
انسولین زیاد
انسولین به طور طبیعی ترشح می‌شود تا قند را بسوزاند و انرژی تولید کند. وقتی سلول به انسولین مقاوم باشد، پانکراس انسولین بیشتری ترشح می‌کند و افزایش میزان انسولین، به ترشح مازاد هورمون مردانه آندروژن و اختلال فعالیت تخمدان‌ها می‌انجامد.
التهاب
طبق یک سری آزمایش‌ها، افراد مبتلا به این سندرم به نوع خفیفی از التهاب دچارند و این امر باعث افزایش ترشح آندروژن شده و احتمال بیماری‌های قلبی و عروقی را بالا می‌برد.
ژن: مطالعات نشان داده در موارد بسیاری سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به ژن و عوامل وراثتی مربوط است.
میزان بالای آندروژن
بالا رفتن میزان آندروژن در بروز علائم این سندرم مثل افزایش رویش موهای زائد و آکنه تاثیر مستقیم دارد.
عوارض سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
چرخه پریود منظم باعث سالم سازی دیواره رحم و نوسازی سلول‌های آن می‌شود. این چرخه در افراد مبتلا به این سندرم معمولاً با تاخیر عمل می‌کند. گاهاً اتفاق می‌افتد برخی مبتلایان هرچند ماه یک بار پریود می‌شوند. این امر باعث ضخیم شدن دیواره رحم(لایه آندومتر)، غیرطبیعی شدن خونریزی و حتی سرطان آندومتر می‌شود.
راهکارهای پیشگیری و درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
گرچه راهی برای پیشگیری از این سندرم نیست اما درمان آن به دو منظور و برای دو دسته از مبتلایان انجام می‌شود؛ یکی برای زنانی که قصد باردار شدن دارند و به دنبال درمان ناباروری حاصل از این سندرم هستند، که تحت نظر پزشک خود داروهایی دریافت می‌کنند که موجب روند تخمک گذاری می‌شوند. مثل کلومیفن سیترات و لتروزول. البته اگر این داروها نتیجه ندهد پزشک به تجویز داروهای دیگری نظیر گنادوتروپین روی می‌آورد که درصد بالایی از زنان با کمک آن باردار می‌شوند.
عمل جراحی
عمل جراحی روشی است که اگر دارو جواب ندهد یا فرد تمایل به مصرف آن نداشته باشد، استفاده می‌شود. در این عمل جراحی پزشک در تخمدان‌ها حفره‌هایی ایجاد می‌کند که باعث کاهش هورمون مردانه شده و منجر به تخمک‌گذاری می‌شود. نیمی از زنانی که این روش را انتخاب کرده‌اند موفق به بارداری شده‌اند.
لقاح مصنوعی
اگر راه‌های قبلی موثر نباشد این روش، پیشنهاد پزشکان است که طی آن با تخمک و اسپرم در فضای آزمایشگاه لقاح را انجام می‌دهند و تخمک باردار شده را در رحم قرار می‌دهند.
داروهای شیمیایی
اما دسته دیگر زنانی هستند که قصد باردار شدن ندارند، یکی از داروهای تجویز شده پزشکان برای این افراد قرص ضدبارداری است که به تنظیم چرخه پریود، کاهش رویش موهای زائد و آکنه به خاطر کاهش تولید آندروژن و حتی جلوگیری از انواع سرطان کمک می‌کند. داروی بعدی متفورمین است که باعث کاهش مقاومت سلولها به انسولین و درنتیجه کاهش وزن شده و احتمالا از طریق میزان هورمونهای مردانه درگردش خون میتواند در درمان PCO مفید واقع شود.
قرص اکتی آیرون به بهبود علائم سندروم پیش‌قاعدگی و افزایش شانس تخمک‌گذاری و باروری، در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک نیز کمک می‌کند.
اقداماتی که می‌توانند در بهبود روند درمان موثر واقع شوند:
کاهش وزن
شاید باور نکنید اما کاهش حتی 5 درصد از وزن به افزایش تاثیر داروها در بدن فرد مبتلا به این سندرم کمک زیادی می‌کند. ضمناً کاهش وزن باعث تنظیم چرخه پریود، کاهش سطح آندروژن، انسولین و کلسترول و در نتیجه کاهش احتمال ابتلا به بیماری قلبی و دیابت می‌شود.
تغذیه
رژیم غذایی کم کربوهیدرات موجب کاهش وزن و سطح انسولین و رژیمی شامل میوه و سبزیجات تازه و غلات کامل باعث تنظیم چرخه پریود می‌شود.
ورزش
تنها 30 دقیقه ورزش آن هم یک روز درمیان، هم به کاهش وزن کمک می‌کند و هم موجب کاهش انسولین و بهبود تخمک گذاری می‌شود.
جمع‌بندی
از آنجائیکه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک علت و دلیل شناخته شده‌ای ندارد، درمان قطعی و واقعی هم هنوز برای آن شناخته نشده و پزشکان تنها داروهایی برای کنترل عوارض و علائم این اختلال مثل چاقی، آکنه و… که پیش از این گفته شد تجویز می‌کنند و در کنار آن توصیه می‌کنند که با ایجاد سه تغییر در سبک زندگی از شدت این بیماری کاسته شود.
منابع و مراجع اصلی
https://www.havingbabies.com/blog-list/dr-diana-chavkin-discusses-polycystic-ovary-syndrome/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pcos/symptoms-causes/syc-20353439